ตานกกด… กะปูดตาแดง แข็งแรงทั่วหน้า

ตานกกด… กะปูดตาแดง แข็งแรงทั่วหน้า โดย‘พี่ต้อม’

ชื่อวิทยาศาสตร์  Ellipanthus tomentosus Kurz var.
ชื่อวงศ์  CONNARACEAE
ชื่ออื่นๆ  คำรอกกะโรงแดง  หมาตาย  ทากลาก ช้างน้าว ประดงเลือด  ประดงไฟ ประดงนกกด
ลักษณะทั่วไป ไม้ต้น  กิ่งก้านมีขนละเอียดสีน้ำตาล  ใบเดี่ยว  เรียงสลับ  ดอกช่อ  ออกเป็นกระจุกที่ง่ามใบ  กลีบดอกสีขาว  ผลแห้งแตก  มีขนสีน้ำตาล  เมล็ดสีดำ  เยื่อหุ้มสีแดงสด
การขยายพันธุ์ ใช้เมล็ด
ตากนกกด ยาประดงคงไตให้แข็งแรง

        ในสมัยที่ตาส่วนพาตระเวนไปพบปะกับหมอยาในแถบจังหวัดปราจีนบุรี ได้พาไปหาปู่หลำผู้เป็นเพื่อนบวชเรียนมาด้วยกัน ปู่หลำจะชอบสมุนไพรตานกกดนี้มาก ท่านจะฟันเป็นชิ้นๆ ตากแดดต้มกินเป็นประจำ ภาพที่ท่านฟันท่อนไม้ขนาดเท่าแขนผิวแตกเป็นร่อง ยังจำติดตามาจนถึงทุกวันนี้ ปู่หลำบอกว่า ตานกกดทำให้ปัสสาวะคล่อง รักษาอาการไตพิการ ทำให้แข็งแรง แก้ปวดเมื่อย และป้องกันโรคภัยไข้เจ็บ ตาจึงต้มกินเป็นประจำมาตั้งแต่สมัยยังเป็นหนุ่ม
        เมื่อได้ไปเดินป่าเห็นต้นตากนกกด รู้สึกตื่นตาตื่นใจมาก ผลของตานกกดเป็นสีทองกำมะหยี่ เมล็ดมีสีดำ มีเยื่อสีแดงหุ้มอยู่ มองแล้วเหมือนกับตาของนกกดหรือนกกะปูด ดังเพลงสมัยก่อนที่ว่า “…นกกะปูดตาแดง น้ำแห้งก็ตาย…”
         ตานกกดเป็นสมุนไพรที่อยู่ในกลุ่มของยาบำรุงร่างกายของหมอยาอีสาน เช่น ตำรับที่ประกอบด้วย ตานกกด นมสาว ช้างน้าว ตาไก้ เป็นสมุนไพรประจำหม้อยาต้ม ที่คนอีสานในอดีตนิยมต้มกินกันเป็นประจำ แต่ตานกกดจะต่างจากบำรุงตัวอื่นๆ ตรงที่ตานกกดมีสรรพคุณทางยาในด้านการรักษาประดงด้วย จนเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า “ประดงนกกด  หรือ  ประดงเลือด  ซึ่งหมอยาอีสานส่วนใหญ่จะเชื่อว่า ตานกกดเด่นในทางการรักษาประดงกินกระดูกกับประดงเลือด

หนึ่งในตัวยารักษามะเร็งของคนบ้านป่า
       พ่อเม่ามักจะบอกว่า หมอยาในแถบอำเภอประจันตคาม จังหวัดปราจีนบุรี นิยมใช้ตานกกดเข้าตำรับยารักษามะเร็ง ซึ่งในตำรับยารักษามะเร็งของพระอาจารย์จันทร์ วัดโคกสว่าง อำเภอประจันตคาม ที่มีชื่อเสียงในการรักษามะเร็งแห่งหนึ่งนั้น มีตากนกกดเป็นส่วนประกอบสำคัญด้วย ท่านอาจารย์บอกว่าตำรับของท่านประกอบด้วยตานกกด(ซึ่งท่านเรียกว่า ประดงไฟ) ต้นตะลุมพุก กรวย ทองพันชั่ง ขอบชะนางแดง ใบมะกา กำมะถัน และสมุนไพรว่านร้อยแปด  ตำรับนี้สามารถช่วยคนเป็นมะเร็งได้ในระดับหนึ่ง โดยเฉพาะคนเป็นมะเร็งต่อมลูกหมาก และมะเร็งต่อมน้ำเหลือง
ตานกกดเเป็นสมุนไพรที่คุณค่านั้นได้รับการบอกเล่าต่อๆ  กันมา ทุกวันนี้ยังไม่มีนักวิจัยสนใจศึกษาเพื่อยืนยันสรรพคุณ   การใช้ตานกกดเป็นยาบำรุงร่างกายของปู่หลำจึงอาจจะสูญสิ้นไป เหมือนนกกะปูดตาแดงเมื่อน้ำยามเหือดแห้งก็เป็นได้

ตำรับยา

ยาบำรุงร่างกาย บำรุงเลือด 
       รากตานกกด รากตาไก้ รากตากวง ต้มกิน
ยาบำรุงหลังคลอด
       รากตานกกดสับเป็นชิ้นเล็กๆ  ต้มกินต่างน้ำ
 ยารักษาประดง
      รากตานกกด นมวัวทั้งห้า ข้าวเย็นเหนือ ข้าวเย็นใต้ อ้อยดำ แก่นจวง อย่างละเท่าๆ  กัน ต้มกินรักษาประดงที่มีอาการปวดวิ่งตามตัว

เรื่องน่ารู้
      • โรคประดงเป็นโรคทางการแพทย์พื้นบ้านอีสาน เป็นโรคเรื้อรังที่มีอาการปวดแล้ววิ่งไปตามส่วนต่างๆ  ของร่างกาย เช่น ประดงไฟ จะมีอาการปวดแสบปวดร้อนวิ่งไปตามเส้นผิวหนัง ร้อนในกระหายน้ำ  ประดงกินกระดูก หมายถึง มีอาการปวดลึกเข้าไปในกระดูกแล้วลามไปทั่ว  ส่วนประดงเลือดจะมีอาการผิดปกติของเลือด เช่น เป็นจ้ำเลือดเกิดขึ้นตามส่วนต่างๆ ของร่างกาย

สมุนไพรตอนที่แล้ว
ตากวง…ควงตาไก้ กั้นโรคภัยไกลห่าง