คำไทย หน้าตาสดใส เลือดลมดี

คำไทย หน้าตาสดใส เลือดลมดี โดย “พี่ต้อม”

ชื่อวิทยาศาสตร์ Bixa orellana L.
ชื่อวงศ์ BIXACEAE
ชื่ออื่นๆ  หมากมอง(ไทยใหญ่-แม่ฮ่องสอน)  มะกายหยุมแสด(เหนือ)  ส้มปู้(สุรินทร์)  คำเงาะ คำแงะ คำแฝด คำแสด(กรุงเทพฯ) ชาด(ใต้)
ลักษณะทั่วไป ไม้ยืนต้นขนาดเล็ก ลำต้นแตกกิ่งก้านสาขาเป็นพุ่ม ใบเดี่ยวรูปหัวใจ ปลายใบยาวแหลม ดอกออกเป็นช่อที่ยอดหรือปลายกิ่ง ช่อหนึ่งๆ มีดอกย่อย ๕-๑๐ ดอก กลีบรองดอกเล็ก ๕ กลีบ สีเขียว สีขาวหรือขาวอมชมพู แยกจากกัน รูปไข่ มีขนละเอียดคลุม ผลสีแดง รูปไข่ ปลายแหลมมีขนหยาบสีแดง ปกคลุมตลอด
การขยายพันธุ์ ใช้เมล็ด และเพาะกิ่งชำ

คำไทย บำรุงเลือดสตรี ดีกับทุกคน

ดอกคำไทยนั้น ตำรายาไทยกล่าวว่ามีรสหวาน บำรุงน้ำเหลืองและเลือดให้บริบูรณ์ แก้เลือดจาง แก้แสบร้อนตามผิวหนัง แก้พิษ ใช้เป็นส่วนประกอบในตำรับยาบำรุงโลหิตของหมอหลวง ส่วนหมอยาอีสานนิยมใช้แก่นหรือรากคำไทยเป็นยาบำรุงเลือดลม ยาบำรุงร่างกาย บำรุงปอด และยังใช้ต้มเป็นยาหม้อกำ(ยาต้มให้ผู้หญิงอยู่ไฟกิน) ใช้ใบชงน้ำกินแก้กษัย ปัสสาวะขุ่นข้น บำรุงสมรรถทางเพศ ส่วนพ่อลายแสง หมอยาไทยใหญ่ใช้ต้นคำไทยต้มกินรักษามะเร็ง สอดคล้องกับงานศึกษาวิจัยที่พบว่าคำไทยมีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ ต้านการอักเสบ ขับปัสสาวะ ลดน้ำตาลในเลือด ลดโคเลสเตอรอล

นอกจากนี้หมอยาอีสานยังใช้คำไทยเป็นสมุนไพรรักษาโรคอีกหลายอย่าง อาทิเช่น ริดสีดวงจมูก โดยใช้ใบคำไทยมาซอยแล้วตากแดดให้แห้ง แล้วนำมามวนเป็นยาสูบ ใช้สูบแก้ริดสีดวงจมูก ส่วนริดสีดวงทวาร ใช้ต้นคำไทยทั้งห้าต้มกิน และใช้เปลือกคำไทยฝนทาแก้พิษงู สอดคล้องกับการศึกษาวิจัยที่พบว่าคำไทยมีฤทธิ์ลดการอักเสบ นอกจากจะใช้เป็นยาแล้ว แม่ๆ ชาวอีสานและชาวไทยใหญ่ยังใช้เมล็ดของคำไทยย้อมฝ้าย ย้อมไหมให้มีสีแดง รวมทั้งใส่ในอาหารได้อย่างปลอดภัย
คำไทย ไล่ผี
หมอยาอีสานนิยมปลูกคำไทยไว้หน้าบ้านทุกคน และเรียกคำไทยว่าซะตี ซึ่งเป็นชื่อสมุนไพรที่ปรากฏในใบลานอีสาน คำว่า ซะ ในภาษาอีสานหมายถึงการชำระล้างเอาออกไป ส่วนคำว่า ตี หมายถึงการตีให้ออกไป ตีให้กระจายออกไป หมอยาอีสานจะปลูกซะตีทุกบ้าน ถือว่าเป็นสมุนไพรที่สำคัญมากในการรักษาคนที่ต้องมนต์ดำ หรือที่นิยมเรียกว่า โดนของ หรือถูกของ โดยเชื่อว่ามีสิ่งที่มองไม่เห็นมาทำร้าย ทั้งถูกคนทำใส่ หรือภูตผีมาทำด้วย ส่วนใหญ่อาการที่ปรากฏคือพูดไม่รู้เรื่อง เพ้อเจ้อไปเรื่อย เซื่องซึม คลุ้มคลั่งอาละวาด หรือมีพฤติกรรมผิดปกติอื่นๆ รวมไปถึงอาการทางกายที่ป่วยกระเสาะกระแสะเรื้อรัง โดยไม่มีสาเหตุแน่ชัด หมอยาอีสานจะให้กินยาสมุนไพรตัวนี้หรือตัวอื่นต้มให้กิน แต่ต้องใช้ใบซะตีลูบตามผิวกายเพื่อดึงเอาของไม่ดีออกจากร่างกายร่วมกับมนต์คาถา  หรือใช้ใบซะตีกับมนต์คาถา โดยไม่ต้องกินยาสมุนไพรด้วยก็ได้

น่าแปลกที่ว่าในทวีปอมริกาใต้ซึ่งอยู่ห่างอีสานบ้านเราไปไกลโพ้น หมอยาพื้นบ้านที่นั่นก็ใช้ต้นไม้ชนิดนี้ในลักษณะเดียวกันไม่ว่ากำจัดมนต์ดำหรือไล่ผี บำรุงร่างกาย ขับปัสสาวะ รักษาอาการติดเชื้อ  รักษาโรคในระบบทางเดินอาหาร ใช้แต่งสีในอาหาร แต่งลวดลายตามร่างกาย ย้อมเสื้อผ้า เป็นต้น สีจากคำไทยมีชื่อว่า  annatto dye เป็นสีจากพืชที่ไม่เป็นพิษภัย และมีประโยชน์ต่อสุขภาพด้วย จึงมีแนวโน้มได้รับความนิยมเพิ่มขึ้นทั่วโลก
ปัจจุบันมีงานศึกษาวิจัยพบว่า คำไทยมีฤทธิ์ต้านการชัก ซึ่งอาการผีเข้าของคนโบราณกับโรคลมชัก หรือโรคทางจิตประสาทของคนปัจจุบัน อาจเป็นสิ่งเดียวกันก็เป็นได้
คำไทยกับการศึกษาวิจัยสมัยใหม่
พบการศึกษาวิจัยในห้องทดลองมากมายที่สนับสนุนการใช้ของหมออยาพื้นบ้านไทย และหมอยาพื้นบ้านทั่วโลกตามที่กล่าวมาแล้ว เช่น พบว่าสารในคำไทยมีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ ต้านการอักเสบ ขับปัสสาวะ ลดน้ำตาลในเลือด  ต้านการชัก ลดความดันโลหิต คลายกล้ามเนื้อเรียบ ลดการหลั่งของกรดในหนู ฆ่าเชื้อแบคทีเรีย ต้านพิษงู เป็นต้น นอกจากนี้ปัจจุบันผลิตภัณฑ์จากใบและเมล็ดของคำไทยที่มีการควบคุมมาตรฐาน มีวางจำหน่ายในสหรัฐอเมริกา แม้ว่าจะไม่แพร่หลายเท่าใดนัก
คำไทย ไม้ดอกสวย ผลสวย ประโยชน์มากมายหลายหลาก  ไม้ต้นเดียวแต่เอาไปทำยารักษาได้ทั้งร่างกายและจิตใจ  ยังไม่ป่วยไข้ก็เอามาสร้างสีสันให้กับเสื้อผ้าแพรพรรณ  มากด้วยคุณค่าสมกับเป็นทองคำของไทยเสียจริงๆ
ใครที่รักชอบความเป็นไทยไม่ควรลืมไม้ต้นนี้  ส่วนพวกผีเข้าผีออก เห่อใช้สมุนไพรเป็นแฟชั่น  หรือโดนมนต์ยาฝรั่งจนเกิดอาการเคลือบเคลิ้มไม่ลืมหูลืมตา น่าจะลองหาใบซะตีมาลูบตามผิวกายดูบ้าง

ตำรับยา
ยาบำรุงโลหิต บำรุงหัวใจ
ดอกคำไทยตูมแห้ง ๓-๕ ดอก ชงในน้ำร้อนจัด ๑ แก้ว ดื่มวันละ ๓ เวลา
ตำรับยาขับปัสสาวะ
ใบคำไทย ๘-๑๐ ใบ ต้มน้ำ ๑ ลิตร หรือใช้เปลือกประมาณ ๑ ฝ่ามือ ต่อน้ำ ๑ ลิตรดื่มวันละ ๓ เวลา สำหรับผู้ที่มีต่อมลูกหมากโต กระเพาะปัสสาวะอักเสบ ความดันโลหิตสูง
ตำรับยาแก้ริดสีดวง
ใช้คำไทยทั้งห้า ปริมาณ ๑ กำมือต่อน้ำ ๑ ลิตร แบ่งกิน วันละ ๓ เวลา หลังอาหาร รักษาได้ทั้งริดสีดวงจมูกและริดสีดวงทวาร ริดสีดวงจมูกให้ใช้คำไทยทั้งห้ามวนยาสูบด้วย

สมุนไพรตอนที่แล้ว
ข้าวหลามดง ยาแม่ลูกอ่อน พรของนักรบ…